آنچه از مراسم ساعت زمین و چگونگی برگزاری آن باید بدانید

به احترام زمین

   قبل از اکتشاف لامپ کسی تصور نمی‌کرد شاید شبی برسد که میلیون‌ها نفر چشم انتظار ساعتی باشند که چراغ‌های خود را خاموش کنند و هر کس به سهم خود یاور محیط زیست و طبیعت فراموش آسمان شب شود. «ساعت زمین» رویدادی که اولین بار در سال ۱۳۸۶/۲۰۰۷ در حالی برگزار شد که فقط در استرالیا، دو میلیون و ۲۰۰ هزار نفر عضو عادی و دو هزار عضو سازمانی داشت. در آن زمان، انکار تغییرات آب و هوایی شایع‌تر از امروز بود، در نتیجه سازمان‌دهندگان این برنامه به تاثیرگذاری در اذهان عمومی در سطح جهان امیدوار بودند.

در سال ۲۰۰۹/۱۳۸۸ مشارکت مردم در دیگر کشورها به سرعت افزایش یافت تا جایی که میلیون‌ها نفر از چهار هزار شهر در ۸۸ کشور عضو آن شدند و این آمار تا سال ۲۰۱۵/۱۳۹۴ به بیش از هفت هزار شهر از ۱۷۷کشور در سراسر دنیا رسید.

رویداد ساعت زمین را صندوق جهانی حیات وحش (World Wildlife Fund) برای جلب توجه افکار عمومی به گرمایش زمین پایه‌ریزی کرده است. این رویداد همیشه در نزدیکی اعتدال بهاری (حوالی یکم فروردین) در نیمکره شمالی و اعتدال پاییزی در نیمکره جنوب(حوالی یکم مهر)  برگزار می‌شود. اختصاص این زمان اجازه می‌دهد تا ساعت خاموشی هر دو نیمکره در نزدیکی هم رخ دهد. در آخرین شنبه ماه مارس هر سال، دوستداران این کره خاکی، با خاموش کردن چراغ‌ها  و وسایل برقی خود برای صرفه‌جویی در مصرف انرژی و کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی در طرح ساعت زمین مشارکت می‌کنند. مدیران شهری و شهرداری‌ها نیز با خاموش کردن نمادهای شهر با این رویداد همراهی می‌کنند.

اما امسال در ایران، این حرکت نمادین مصادف شده است با ۲۵ مارس۲۰۱۷، ۵ فروردین ماه ۱۳۹۶٫ در این روز، از ساعت ۲۰:۳۰ به مدت یک ساعت جهانیان در روزی برای نجات زمین همدل می‌شوند؛ هر چند ایرانیان هزاران سال دل در گرو مادر زمین نهاده‌اند و برای تولد دوباره طبیعت, نوروز را جشن گرفته‌اند.

   با این حال برگزاری این رویداد در ایران، چندان هم به نفع فعالان محیط زیست نبود است. تعطیلی‌های طولانی که باعث افزایش سفرهای نوروزی می‌شود، و توجه کمتر به رسانه‌ها در ایام نوروز و تعطیلی‌ انتشار جراید در این ایام از مشکلات اطلاع‌رسانی و برگزاری مراسم ساعت زمین در ایران است. اما به چه صورت می‌توان این تهدید را به فرصت تبدیل کرد؟

• دید و بازدیدهای نوروزی

شاید یکی از دلایل پیوستن ایران بعد از پنج سال از شروع آن به این نهضت، تعطیلات سال نو در کشور باشد. در این تعطیلات می‌توانید با استفاده از فرصت ‌دید و بازدید‌های نوروزی، خبر برگزاری مراسم ساعت زمین را به گوش دوستان و اقوام و آشنایان برسانید تا آنها هم بتوانند در این برنامه سهمی داشته باشند و یا حتی در روز و ساعت رخداد ساعت زمین، از میهمانان با شمع و به سبک و سیاق شب یلدا پذیرایی کنید.

• استفاده کمتر از نیروی الکتریسیته

   بخشی از برق مصرفی از طریق سوزاندن سوخت‌های فسیلی به دست می‌آید که‌ تولیدCO₂  گرما کرده و دمای زمین را بالا می‌برد. در نتیجه نه تنها این یک ساعت، بلکه حتی در طول سال نیز با خاموش ‌کردن چ

راغ‌های اضافی خانه، نمای ساختمان‌ و مکان‌های دیدنی و تاریخی به کاهش دمای زمین کمک می‌کنید. در ضمن خارج کردن دوشاخه از پریز برق می‌تواند در کاهش فرایند گرمایش زمین موثر باشد.

• با تلسکوپ به میان مردم برویم

امروزه نور شهرها باعث جدایی انسان از منظره زیبای آسمان شب شده است. در حقیقت نور مصنوعی، انسان‌ها را فریب داده و نگاهشان را از آسمان به زمین کشانده است. شما به عنوان یک منجم می‌توانید در ساعت زمین، همانند روز نجوم، به مدت یک ساعت با ابزارهای رصدی پیوند دهنده مردم  محله خود با آسمان شب باشید. یا حتی بدون ابزار رصدی خاصی با چشم غیر مسلح زیبایی‌های آسمان و صورت‌های فلکی را به آشنایان خود معرفی کنید. شاید این یک ساعت، یگانه بخت شهرنشینان در طول سال باشد تا بتوانند گوشه‌ای از زیبایی‌های آسمان شب را از میان ساختمان‌های آسمان دود گرفته شهرها تماشا کنند.

• مشارکت‌ سازمان‌ها و نهادها

از شهرداری (در تهران با شماره ۱۸۸۸ تماس بگیرید) و یا هر سازمان دیگر که سهمی در نورپردازی دارد، بخواهید در برگزاری مراسم  این روز مشارکت کند. برگزاری مراسمی با برنامه‌های ذیر می‌تواند مخاطب بیشتری را برای هدف شما که همان آگاه‌سازی است جذب کند: موسیقی سنتی، رصد عمومی، استفاده از نمادهایی مانند بالن و شمع، شمارش  معکوس ساعت خاموشی، طراحی بازی نور و پله برای کودکان، میز نقاشی و نمایشگاه آثار هنری کودکان، غرفه‌های سبز و خوراک‌های ارگانیک، پرفورمنس‌های مرتبط، خواندن دست جمعی ترانه‌های محیط زیستی و…

البته کمترین مشارکت سازمان‌ها، خاموش کردن یک ساعته نمای ساختمان‌شان و پیوستن به این روز است. شما هم با تهیه عکس از قبل و بعد خاموشی می‌‌توانید آن را در شبکه های اجتماعی به اشتراک بگذارید. در فضای مجازی استفاده از هشتک ساعت زمین را فراموش نکنید. #IranEarthHour و #ساعت-زمین

• بازی نور و سایه

با روشن کردن شمع، تجربه محیط آرام پیشینیان‌مان را بازسازی کنیم. در فضایی عاری از پرده‌های نمایشی و نمایشگرهای الکترونیک و هر چیزی که آسایش را به جای آرامش برای مردمان شهری جایگزین کرده این تجربه را احساس کنید. در این فضا برای کودکان و برای ایجاد جذابیتی که باید جایگزین نمایشگر‌ها شود بهتر از سراغ انجام بازی‌هایی با نور و سایه بروید. مثلا با دست یا کاغذ اشکالی شبیه فیل، پلنگ، کرگدن و لاک پشت بکشید و از کودک بخواهید داستان زندگی و الگوی تغذیه آنها را برای شما تعریف کنند یا صدای آن را در آوردند. کودکان به دلیل داشتن سرشتی پاک و عادت کمتر به زرق و برق‌ شهر، سریع‌تر به طبیعت خود بازمی‌گردند و مفاهیم بدیهی را می‌پذیرند. بازی‌ها و سرگرمی‌های مربوط به آنها می‌تواند آنها را به حفظ محیط زیست علاقمند کند.

همینطور می‌توانید با کمک کودکان با ساخت بالن و یا فانوس‌های کوچک پیام این روز را به نقاط دورتر بفرستید. به علاوه در طول سال نیز با رعایت مواردی مانند استفاده از حمل و نقل عمومی استفاده از حمل و نقل عمومی، استفاده از LED‌ها یا انرژی‌های تجدید پذیر،کاهش مصرف کاغذ و استفاده از چرک نویس در جهت حفاظت از درختان، کاهش استفاده از ظروف یکبار مصرف، خرید لوازم ضروری و تلاش جهت کاهش اتلاف غذایی به پایدار شدن وضعیت آب و هوای زمین و کاهش گازهای گلخانه‌ای کمک کنید.

تغییرات اقلیمی چقدر جدی است؟

بگذارید با چند پیش بینی شروع کنیم:

 برآورد شده با استفاده‌ای که انسان از ذخایر انرژی و محیط زیست می‌کند صخره‌های زیبای مرجانی استرالیا که جزو جاذبه‌های گردشگری است در مدتی به اندازه طول عمر یک انسان از بین خواهد رفت. افزایش سطح آب اقیانوس‌ها برای جزایر کم ارتفاع اقیانوس آرام و هند زنگ خطر جدی است اگر این اتفاق بیافتد موج مهاجران آوارگان سوری به کشورهای اروپایی شاهد بودیم در قیاس با  مهاجرت‌های عظیم در دوران زیر آب رفتن بخش‌هایی از خشکی‌های زمین ناچیز به چشم خواهد آمد.

خوب است بدانیم، دمای کلی جهان از بعد از انقلاب صنعتی ۰٫۸ درجه سانتیگراد گرم‌تر شده است. این عدد اندک باعث شد تا به گزارش سازمان ملی هوانوردی و فضایی آمریکا  (ناسا) و آژانس هواشناسی و اداره ملی اتمسفر و اقیانوس‌شناسی ژاپن (NOAA) سال ۲۰۱۴ میلادی را گرم‌ترین سال جهان از زمان ثبت داده‌های هواشناسی اعلام کنند. همچنین دمای هوای سال ۲۰۱۶ به اندازه  0.07 درجه گرم‌تر از پارسال بود.

گرم شدن زمین، به نحو مستقیم و غیر مستقیم، بر تغییرات شدید آب و هوایی، تغییرات فصلی، تغییرات در الگوهای بارش اثر می‌گذارد و میزان تولید محصولات کشاورزی را دستخوش تغییر می‌کند. در نتیجه، منابع غذایی نیمی از جمعیت دنیا را تحت الشعاع خود قرار خواهد داد و وقوع قحطی‌های جهانی را رقم خواهد زد..

تغییرات اقلیمی ممکن است اثراتی بزرگ و پیش‌بینی ناپذیر در رفتار آب در کره زمین، افزایش

خشکسالی و سیل، عرضه مواد غذایی و حتی آوارگی و جنگ بگذارد. درست همان چیزهایی که دولت فعلی ایالات متحده به کل نادیده می‌گیرد و منکر آن است. رییس جمهور کشوری که دومین تولید کنند بزرگ منوکسید کربن در جهان است به دلایل سیاسی _ اقتصادی تن به پیمان‌نامه‌های کیوتو و پاریس نمی‌دهد. این روند ممکن است در گوشه و کنار جهان و در هر کشوری ادامه داشته باشد تا زمانی که مردم از اوضاع فعلی و آینده کره زمین آگاه شده باشند. آنجاست که باید انتخاب سخت اما مسوولانه‌تری برگزینند و در سبک زندگی‌شان تغییرات اساسی ایجاد کنند. از جمله‌ی این تغییرات در زندگی، می‌توان به استفاده از خوردروهای هیبریدی و  کاهش مصرف گوشت و افزایش استفاده از سبزیجات، خرید کمتر پوشاک، کاهش زباله به واسطه استفاده‌ی کمتر از خوراک غیر ضروری، دوری از تجملگرایی، احترام به طبیعت و استفاده معقول از سیستم‌های روشنایی اشاره کرد.

تغییرات اقلیمی به نظر یک چالشی بسیار انتزاعی است، اما تبعات آن واقعی و ملموس است.

حامد میرزاخلیل

مجله نجوم شماره ۲۶۰