ارتباط خواب و نور لامپ با بروز اختلال

در گذشته تصور می‌شد نور لامپ جز روشن کردن محیط هیچ اثر دیگری ندارد، اما اکنون سال‌هاست دانشمندان دریافته‌اند سطوح و رنگ‌های مختلف نور می‌تواند برای بدن انسان‌ها تأثیرات بیولوژیک داشته باشد.

بهره‌گیری از این ایده پیشتر فقط به کاربردهای خاص نظیر شبیه‌سازی ریتم شبانه‌روزی برای فضانوردان و درمان زردی در نوزادان تازه متولد شده محدود می‌شد، زیرا هزینه ساخت این گونه لامپ‌ها با اثربخشی بیولوژیک آن هم برای مصارف انبوه مقرون‌به‌صرفه نبود. حالا پیشرفت فناوری‌های روشنایی در چند سال گذشته موجب شده تا انواع لامپ‌های حافظ سلامت که فاقد اثرات زیانبار نورهای مصنوعی است با قیمت بهینه در اختیار همگان قرار گیرد.

این لامپ‌ها در اداره‌ها، هتل‌ها و مدارس قابل نصب است و گفته می‌شود به تنظیم خواب، هوشیاری و حتی خلق و خو کمک می‌کند. مصرف بهینه انرژی و قیمت مناسب از دیگر مزایای این لامپ‌ها به‌شمار می‌رود.

لامپ‌های بیولوژیک از طریق تحریک گیرنده‌های داخل چشم که به مغز پیام خواب یا بیداری می‌فرستند، عمل می‌کند. این گیرنده‌ها در معرض نورهای با طول موج کوتاه‌تر مانع ترشح هومون خواب‌آور ملاتونین از مغز می‌شوند. نور مصنوعی سفید که در لامپ‌های ال‌ای‌دی (LED) و نیز نمایشگرها بسیار پرکاربرد است شامل این نوع طول موج‌هاست که قرارگیری در معرض آنها پس از غروب آفتاب موجب کاهش خواب‌آلودگی و افزایش هوشیاری می‌شود.

به گفته کارشناسان، سرانه مصرف نورهای مصنوعی طی ۵۰ سال اخیر حدود۱۰ برابر افزایش یافته است. این پدیده ساعت داخلی بدن را سه تا پنج ساعت به تعویق انداخته، به این معنی که مردم دیرتر به رختخواب می‌روند، اما همچنان تمایل دارند که خروسخوان از خواب بیدار شوند! از این رو توصیه می‌شود پس از غروب از لامپ‌های آفتابی استفاده شود که نور آنها متمایل به زرد است. طول موج نور این لامپ‌ها بیشتر است و کمتر روی هورمون‌ها و نورون‌هایی که به خواب رفتن بدن کمک می‌کنند تأثیر نامطلوب می‌گذارد.

از میان کمپانی‌های متعددی که لامپ‌های هوشمند به اصطلاح حافظ سلامت روانه بازار می‌کنند، گروه علوم روشنایی موسوم به ال‌اس‌جی (LSG) این روزها از سوی والدینی که نوزاد تازه متولد شده دارند بسیار مورد توجه قرار گرفته است.

ال‌اس‌جی ادعا می‌کند لامپ‌های ساخت این کمپانی به‌گونه‌ای مهندسی شده که روشنایی آنها در بهبود کیفیت خواب کودک مؤثر است. یکی از پرفروش‌ترین محصولات ال‌اس‌جی لامپ ال‌ای‌دی اسلیپی بیبی (Sleepy Baby) است. نور این لامپ با تحت تأثیر قرار دادن ساعت داخلی بدن کودک موجب می‌شود تا او به‌راحتی به خواب رفته و استراحت کافی داشته باشد.

این محصول در واقع نجات‌دهنده والدینی است که گرفتار شب‌بیداری‌های کودکشان هستند. اسلیپی بیبی فقط۳۰ دلار (معادل حدود ۱۰۰ هزار تومان) قیمت دارد. این کمپانی اکنون در حال میزان‌سازی دقیق خط تولید لامپ‌های بیولوژیک است و انتظار می‌رود قیمت محصولات خود را به‌زودی کاهش دهد.

جنرال الکتریک دیگر کمپانی معتبر فعال در حوزه تولید تجهیزات روشنایی است که امسال از تولید نوع جدیدی از لامپ ال‌ای‌دی خبر داده که به طور خودکار تغییر رنگ داده و میزان روشنایی را مطابق با چرخه طبیعی خواب تنظیم می‌کند.

کمپانی فیلیپس نیز پیشتر محصول مشابهی را تحت عنوان هیو (Hue) به بازار عرضه کرد که ضمن سازگاری با سیستم هوم کیت (HomeKit) اپل قادر است میزان روشنایی را بر اساس دستورالعمل‌های دریافت شده تغییر دهد. بر همین اساس، دیجیتال لومنز، کمپانی سازنده سیستم‌های روشنایی هوشمند به‌ویژه برای مصارف تجاری و صنعتی، در حال مشارکت در یک پروژه تحقیقاتی با دانشگاه براون است که چگونگی تأثیر درجه روشنایی و طیف نور را در افزایش یا کاهش قدرت یادگیری بررسی می‌کند.

مشاهده می‌شود علاوه بر تنظیم خواب، دانشمندان درصددند با آگاهی از این که طیف و شدت نور عملکرد مغز را تغییر می‌دهد لامپ‌های جدیدی مختص مراکز آموزشی تولید کنند که تابش آنها هوشیاری، کارآمدی و یادگیری دانش‌آموزان را افزایش دهد.

منبع: جام جم

مترجم: صدف دژآلود