گزارش فعالیت گروه های مقابله با آلودگی نوری در ایران
سمینار آلودگی نوری در دانشگاه آزاد اسلامی اهواز
بهمن 21, 1389سمینار بررسی علل آلودگی نوری
بهمن 21, 1389آلودگی نوری و مشکلات آن چیزی نیست که به راحتی از یاد علاقمند به طبیعت آسمان شب برود. رفته رفته انتظار دیدن یک آسمان البته با ستاره را در داستان ها و رویاهایمان می پرورانیم بطوریکه برای دیدن همان چند ستاره نیز مجبوریم چند صد کیلومتر از شهرها دور شویم اما گنبدهای نورانی شهرها آنجا نیز انسان را از تعلقات زمینی خود رها نمی کنند. همه به پیش! چیزی به فتح کل دنیا به دست این لامپ ها نمانده است…
شاید نزدیک به ۳۰ سال پیش بود که منجمان جزء اولین گروه هایی بودند که به علت حساس بودن ابزارهایشان به نور متوجه آلودگی نوری شدند و مطالعات مدون و علمی بر روی آن آغاز گردید. رفته رفته گروه های متخصص دیگری مانند طرفداران محیط زیست، معماران، روانشناسان و پزشکان نیز به این جمع پیوستن و خواستار کنترل و کاهش آلودگی نوری شدند.
اولین گردهمایی در ناحیه لومباردی ایتالیا با موضوع “آلودگی نوری ابعاد و احتمال وقوع” برگزار شد و ۲ سال بعد در همین ناحیه اولین قوانین تدوین و به اجرا گذاشته شد بطوریکه سرلوحه دیگر کشورها قرار گرفت.
تاریخچه مطالعات آلودگی نوری در ایران ما بسیار کم سن و سال تر از دیگر کشورهای پیشرفته و صنعتی است چرا که در کشوری در حال توسعه زندگی می کنیم و به تبع آن معضل آلودگی نوری دیرتر در آن نمود پیدا کرده است.
حتماَ به یاد دارید همیشه در هفته جهانی نجوم به دانشمندان و منجمان ایرانی مان فخر می ورزیم و افتخار می کنیم، اما این بار در زمینه آلودگی نوری به شاعری نکته بین می نازیم که بسیار قبل تر از اولین مطالعات، اشاره به این موضوع داشت. آنجایی که سهراب سپهری در شعر صدای پای آب از ” قتل مهتاب به فرمان نئون” گلایه می کند. به امید اینکه نسلهای بعد از خود به آن توجه کنند و در هیاهو و روزمرگی شهری فراموششان نشود.
به هر حال در کشورمان اولین مطالعات علمی در حدود سال ۸۲ برروی این معضل آغاز گردید. البته پس از مطالبی که در سالهای قبل از آن با رویکرد زیباشناسانه به چاپ می رسید.
در تهران:
در ابتدا گروه نور شب و به دنبال آن گروه کاهش آلودگی نوری انجمن نجوم به سرپرستی اینجانب از سال ۱۳۸۲ به مطالعه تجارب مشابه ملی و فراملی آلودگی نوری بخصوص بر محیط زیست پرداختند و تبعات نورپردازی غیر استاندارد را بررسی کردند. هم زمان با راه اندازی وبلاگ و سایت اطلاع رسانی بطور موازی به آموزش و آگاه سازی گروه های هدف از معضلات این آلودگی نوین در قالب های ، کارگاه های آموزشی (برای سنین مختلف)، انتشار مقاله و بروشور، سخنرانی در دانشگاه ها و باشگاه نجوم پرداختند. تعدادی از این گروه های هدف و متخصصین امر به شرح ذیل می باشند:
دانشگاه آزاد اسلامی مقطع کارشناسی ارشد رشته حقوق محیط زیست/ اداره معماری نور سازمان زیبا سازی شهرداری تهران/ شورای اسلامی شهر تهران/ معاونت اجتماعی شهرداری منطقه ۷ تهران/ دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران/ دانشگاه علامه طباطبایی مقطع کارشناسان ارشد رشته اقتصاد محیط زیست/ باشگاه نجوم تهران/ دانشگاه آزاد اسلامی مقطع کارشناسان ارشد رشته حقوق محیط زیست و…
تعدادی از مقالات و کارگاه ها به شرح زیر می باشد:
میرزاخلیل سید حامد, نگاهی به پیامدهای آلودگی نوری «قتل مهتاب به فرمان نئون», روزنامه اعتماد. سال ششم شماره ۱۶۰۶ – ۱۴/۱۱/۸۶
ارائه مقاله ای با عنوان «آلودگی نوری چیست؟» به سازمان محیط زیست و چاپ آن در اولین کتاب «وضعیت محیط زیست ایران» در سال ۱۳۸۵٫
و مقالات دیگری با موضوعات: آلودگی نوری همان نورهای مزاحم، آسمان بی ستاره تهران حق ما نبود، نورهایی برای ندیدن، بدنبال تاریکی، بروشور” نور در زندگی شهری”، نیمه شب بدنبال شب
۱- کارگاه آموزشی گروه بهاران منطقه ۷ شهرداری تهران (ویژه زنان فعال اجتماعی) در سال ۱۳۸۶
۲- کارگاه «آشنایی با آلودگی نوری» ویژه دانش آموزان منتخب مدرسه زیقمی واقع در منطقه ۷ آموزش و پرورش در تاریخ ۲۳/۹/۸۴
o گزارشی مختصر از ارزیابی آلودگی نوری شهرستان قم:
با توجه به طرح راه اندازی رصدخانه ملی و تعیین محل احداث آن در نزدیکی قم و کاشان، لازم است تجدید نظری نسبت به نورپردازی فضاهای مختلف شهری این محدوده بخصوص این دو شهرستان گردد. با تصمیم و همکاری رصدخانه ملی و استانداری قم پیمایشی توسط اینجانب در سطح شهر در ۱۶ مهرماه انجام گرفت. نتیجه ارزیابی منابع نورپردازی شهر به ترتیب اولویت میزان آلایندگی به ترتیب زیر می باشد:
۱- بزرگراه ها و خیابانهای اصلی
۲- خیابانهای فرعی و کوچه ها
۳- روشنایی های بیرون از فروشگاه ها و مغازه ها (جهت جلب مشتری)
۴- مسجد جمکران و معابر اطراف مسجد
۵- حرم حضرت معصومه (س)
۶- رودخانه قمرود
۷- بوستانهای ۷۲ تن، بنیادی و علوی
۸- میادین و فضاهای دیگر شهر (مانند: بوستانهای کوچک، شهربازی، کوه حضر، پایانه های مسافربری درون شهری و برون شهری)
در کل دو عامل در تولید آلودگی نوری معابر شهر قم تاثیر بسزایی دارند:
۱- عمده لامپ های استفاده شده در معابر شهر از نوع جیوه ای است که بر طبق استانداردهای موجود و ساختار نوردهی لامپ از بدترین لامپ های موجود در بازار بوده و صدمات زیادی را برمحیط زیست وارد می سازد.
۲- سرپوش های استفاده شده برای این روشنایی ها نیز از نوع معروف به لاک پشتی است که به جهت طراحی غیر استاندارد آن نور خود را (حدوداً ۳۰ تا ۴۰%) به سمت بالای سطح لامپ هدایت می کند. استفاده از این نوع لامپ و سرپوش غیر استاندارد در بیشتر معابر سطح شهر قم باعث شده به مقدار زیادی نور به سمت آسمان تابیده شود که عوارض زیر را در این شهر به دنبال داشته است.
۱٫ اتلاف انرژی
۲٫ ایجاد منظر نامناسب بصری برای شهر و شهروندان
۳٫ ایجاد خیرگی
۴٫ کاهش امنیت دید در شب برای رانندگان و بروز خطرات رانندگی
۵٫ از دست رفتن آسمان شب حتی تا کیلومتر ها دورتر از حریم شهر.
در مشهد:
زیر گروه آلودگی نوری انجمن نجوم آماتوری آسمان توس به سرپرستی خانم سارا عطایی(۲)
زیرگروه آلودگی نوری با درک ضرورت آسمان شب مناسب و بدون آلودگی نوری برای منجمان، تلاش‌های خود را از خرداد ۱۳۸۳ با چاپ گزارشی درباره آلودگی نوری مشهد در سومین خبرنامه انجمن آغاز کرد. این زیرگروه فعالیت‌های خود را در قالب دوهدف کلی انجام می‌دهد:
۱) افزایش آگاهی مردم به خصوص منجمان درباره‌ی جنبه‌های مختلف آلودگی نوری
۲) تهیه مستنداتی از مشکلات ناشی از آلودگی نوری
در راستای این اهداف، اعضای این گروه فعالیت‌هایی به شرح ذیل انجام داده اند:
• چاپ مطالب مرتبط در پانزده شماره از خبرنامه آسمان توس
• تهیه تصاویر مختلف از انواع آلودگی نوری شهر مشهد و رصدگاه‌های مختلف استان
• طراحی و اجرای طرح‌های مختلف برای تعیین کیفیت آسمان شب از جمله:
الف) ساخت تاریکی سنج و بررسی داده‌های بدست آمده
ب) طرح تعیین مرتبه رصدگاه‌های اطراف مشهد
ج) طرح تعیین حفره‌های تاریک شهر مشهد
• مشاوره با مسئولین دبیرستان شهدای مکه شهر سه‌قلعه برای انتخاب چراغ‌های مناسب محوطه دبیرستان
• ارائه سخنرانی در دومین گردهمایی نجوم خراسان ۱۳۸۴
• ارائه سخنرانی در همایش معلمان شهرستان فریمان ۱۳۸۵
• سخنرانی در کارگاه عکاسی خانه نجوم در مورد عکاسی از آلودگی نوری سال ۱۳۸۵
• ارائه مقاله با عنوان «ساخت دستگاه تاریکی سنج و مروری کوتاه بر داده های به دست آمده» در گردهمایی سالانه منجمان آماتور ایران سال ۱۳۸۵
• ارائه نتایج طرح «تعیین مرتبه آسمان شاندیز» توسط خانم مریم حدادی در جشنواره خوارزمی سال ۱۳۸۶ که طرح برگزیده استان شد.
• ارائه پوستر با عنوان « آلودگی نوری ،تاثیرات آلودگی نوری و بررسی کیفی آسمان شب ازطریق تعیین مرتبه آسمان» توسط خانم مریم حدادی در پانزدهمین همایش دانش آموزی فیزیک ایران سال ۱۳۸۶
• برگزاری کارگاه آلودگی نوری در نخستین کارگاه نجوم آماتوری انجمن نجوم مشهد سال ۱۳۸۷
• ساخت و پخش نماهنگ «قتل مهتاب به فرمان نئون» در باشگاه تیرماه ۱۳۸۷
• تهیه بروشور با موضوع آلودگی نوری که در نخستین کارگاه نجوم آماتوری انجمن نجوم مشهد ۱۳۸۷ توزیع شد
• همکاری با صدا و سیمای خراسان رضوی جهت تهیه گزارش خبری درباره‌ی آلودگی نوری. این گزارش در خبر ساعت ۱۴و ۲۱ شبکه یک سیما روز سه‌شنبه ۲۸/۷/۸۷ پخش شد.
در اصفهان:
زیرگروه آلودگی نوری گروه نجوم ۲۰۰۰ مرکز ادیب از ۱۳۸۳ و گروه آلودگی نوری دانشگاه پیام نور اصفهان از ۱۳۸۴ به سرپرستی آقای سهراب علیدوستی (۳)
خلاصه فعالیت ها: در قالب ۴ طرحی که در دست اجرا می باشد و تا زمستان ۸۷ به پایان رسید.
۱- محاسبه میزان اتلاف انرژی لامپ های غیر استاندارد درون شهر
۲- روش ابداعی برای اندازه گیری میزان هدر رفتن نورهای لامپ های غیر استاندارد
۳- سنجش میزان آلودگی نوری و تخمین رتبه آسمان در مناطق مختلف ایران
۴- پیدا کردن مکان های رصدی با حد قدر ۶٫۵ به بالا (استانهای: خراسان، چهارمحال و بختیاری، اصفهان، یزد)
– برای اولین بار در کویر مرکزی و در بخش خور و بیابانک عوامل آلودگی نوری به طور کامل توسط این گروه بررسی شد و خروجی آن به زودی در قالب نقشه ای از رصدگاه های مناسب، گنبدهای نوری منطقه، مسیرهای دسترسی و… معرفی می گردند.
در شهر ری:
گروه نطاش(نوجوانان طرفدار آسمان شب) به سرپرستی خانم دلارام جعفرزاده (۴) و همکاری خانم زهرا سوزنی
نوجوانان خوش فکر و خوش ذوقی که با تشکیل این گروه و راه اندازی وبلاگ و برگزاری کارگاه های آموزشی سعی در علاقمند کردن نوجوانان البته با زبان خود به آسمان شب و آگاهی از خطرات آلودگی نوری دارند.
از فعالیت های خلاق این گروه می توان به طراحی پرسشنامه “آلودگی نوری” و استخراج و ارزیابی آمار اطلاعات بدست آمده از این فرم ها اشاره کرد. به نوجوانان علاقه مند به همکاری در سراسر کشور توصیه می شود به وبلاگ ایشان سری بزنند و از مباحث آلودگی نوری به زبان خویش مطلع گردند.
در گنبد کاووس:
گروه ضد آلودگی نوری به سرپرستی خانم نسترن فلاح(۵)
نویسنده وبلاگ Anti Light pollution. به وبلاگ ایشان سری بزنید و از خواندن موضوعات جالبی مانند: باز هم دردسرهای جناب آلودگی نوری! ، مشکلات نور برای برگزارکنندگان مسابقات رصدی، آلودگی نوری و مرگ طبیعت، لذت ببرید.
فعالیت ها:
۱٫ برگزاری همایش « آسمان بدون مرز ، جهان بدون جنگ » با محوریت آلودگی نوری و جهان هستی به مناسبت روز جهانی نجوم در اردیبهشت سال ۱۳۸۷
۲٫ ارائه ی کنفرانس آلودگی نوری در اولین باشگاه نجوم گنبد کاووس ، انجمن نجوم گنبد آسمان
۳٫ تحقیق در خصوص سرپوش های استاندارد و اتلاف انرژی
۴٫ گردآوری مطالب و مباحث و ترجمه ی برخی از آنها در قالب یک مقاله
۵٫ انتخاب مقاله ی “آلودگی نوری و تأثیرات آن بر جهان هستی” به عنوان مقاله ی برگزیده توسط سمپاد ( سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان ) در سطح کشور
۶٫ آموزش و آگاه سازی خطرات آلودگی نوری به عموم مردم و رصدگران
در کاشان:
۱- انجمن آسمان تاریک دانشگاه کاشان به سرپرستی خانم نسیبه دولتی (۶)
این گروه با هدف آگاه سازی جامعه دانشگاه و تشکیل هسته ای منسجم، برای کاهش آلودگی نوری در این منطقه از آبان ۸۶ شروع به کار کرد و امیدوار است ضمن کاهش آلودگی نوری منطقه مسئولین دانشگاه را برای اصلاح نورپردازی محوطه آن متقاعد نمایند.
فعالیت ها:
• تشکیل جلساتی هفتگی بین اعضاء و انتقال اطلاعات در زمینه آلودگی نوری
• طراحی و انتشار بروشور
• برپایی نمایشگاهی عکس آلودگی نوری با همکاری انجمن نجوم سپهر کاشان به مناسبت هفته فضا درکاشان و اصفهان و آران و بیدگل
• سمینارمشترک بین دانشگاه قم و کاشان در دانشگاه قم با موضوع “اثرات آلودگی نوری بر محیط زیست”
• رصد همگانی در محوطه خوابگاه های دانشجویی برای مقایسه آسمان پرستاره و پرنور
• کارگاه آموزشی آلودگی نوری با شرکت انجمن علمی مهندسی برق دانشگاه کاشان
۲- زیرگروه آلودگی نوری انجمن نجوم سپهر کاشان به سرپرستی خانم نیره صدیقی
• برپایی اولین همایش “آلودگی نوری” در کاشان با حساسیت احداث رصدخانه ملی
• برپایی نمایشگاه عکس با همکاری گروه های انجمن آسمان تاریک دانشگاه کاشان و اختران آران و بیدگل و اختروش ایران در اصفهان، کاشان، آران و بیدگل.
• برگزاری کلاس آموزشی آلودگی نوری
• و…
۳- مطالعه بر روی سرپوش های استاندارد و مناسب در نورپردازی معابر توسط خانم ها فیروزه خورشا و مینو خیامی() و آگاه سازی و اطلاع رسانی از آلودگی نوری و عوارض آن در مقطع دبیرستان.
امروزه در کشور ما گسترش آلودگی نوری سرعت فزاینده ای را پیش گرفته و کنترل و کاهش آن از توان چند گروه کوچک خارج گردیده. این طور به نظر می رسد که آگاهی بسیار اندک مسئولین از اهمیت نورپردازی استاندارد و تاثیرات مخرب آن بر محیط زیست از عوامل نشر روز افزون نورهای مصنوعی است. اینکه هر ایرانی می تواند در هنگام قدم زدن در خیابان ها و یا رانندگی در آن از آرامش و امنیت روانی برخوردار باشد در این شرایط برای ما بس غریب و ناملموس شده بطوریکه هیچ آموزش گری در این حوزه بدون وسایل کمک آموزشی مانند عکس و اسلاید نمی تواند حق مطلب را برای مخاطب ادا کند. چرا که همگی از ابتدای زندگی مان شاهد نورپردازی غیر استاندارد و اتلاف انرژی به هر طریق بوده ایم و تصور نوع دیگر برایمان بسیار مشکل است. وجود سرپوش های لاک پشتی در هر کوچه و خیابان، تاباندن پروژکتورهای رنگی به درختان، نورافشانی برجها و تابلوهای تبلیغاتی همه و همه نشان از نورپردازی سلیقه ای و غرور بی حد انسان در تسخیر همه جانبه محیط زیست دارد. کمی به اطرافتان دقیق تر شویم. ظرف یک سال اخیر چند گونه پرنده را در شهرتان نمی بینید؟ لانه های خالی ای را یافته اید که بر اثر روشن بودن محیط در شب صاحبان آن به کیلومترها دورتر سفر کرده اند! باز هم دقیق تر شوید. وضع و حال درختان کوچه و خیابانتان در چه حال است؟ توجه داشته باشید که همینک فصل زمستان است. چند گونه درخت براثر روشن بودن محیط زندگیشان چرخه بیولوژیکی شان تضعیف شده و هنوز برگ های سبز بر روی شاخه های آن می توان پیدا کرد؟؟؟ به خودمان بیاییم. وضعیت قرمز است.
در پایان گروه های کوچک و بزرگ مبارزان آلودگی نوری در سراسر کشور امیدوارند با همکاری و مشارکت دیگر منجمین لزوم استفاده درست و استاندارد از روشنایی ها را برای مسئولین، گروه های متخصص و عموم مردم رواج داده تا بار دیگر آسمان پرستاره مامنی گردد برای عاشقان زیبایی و طبیعت.
هرکجا هستم باشم، آسمان مال من است
آسمان پر ستاره حق من است
چه اهمیت دارد صبح و شب در گذرند
من و تو می مانیم
آرزوی شب تاریک در دل ما جاودان است
دلارام جعفرزاده
گزارش از سید حامد میرزاخلیل
۱- Asemanetarik@gmail.com
Lightpollution.ir
Aloodeginoori.blogfa.com
nojavananlp.blogfa.com
۵- alpc.blogfa.com
irda.blogfa.com
