روند رشد آلودگی نوری تهران در بازه 21 ساله

   استفاده خودخواهانه انسان از منابع از گذشته تا به حال عوارضی را با خود به دنبال داشته که در صورت عدم بررسی های دقیق جهت شناخت توان اکولوژیکی زمین و اثرات آنها بر سلامت انسان، لطمات جبران ناپذیری را بر جای خواهد گذاشت. آلودگی‌هایی که امروزه در طبیعت مشاهده می‌شوند حاصل بی احتیاطی بشر در برخورد با منابع طبیعی است که به طبع عوارضی از جمله شیوع بیماری‌های گوناگون و تهدید حیات کره زمین و… را به دنبال دارد. با وجود آنکه اهمیت حفاظت از محیط زیست توسط بشر اثبات شده، اما تحقیقات صورت گرفته در مورد آنها هنوز کافی نبوده و توانایی جبران لطمات وارده به محیط زیست را نخواهد داشت، در نتیجه نیازمند تحقیق و بررسی بیشتر و ارائه راهکارهای کارآمدتری است. این یادداشت بر گرفته از یکی از این تحقیقات است که با عنوان «بررسی روند افزایش آلودگی نوری استان تهران در بازه زمانی 21 ساله با استفاده از تصاویر ماهواره ای» که به کوشش محمد صادق نیکنام، نغمه مبرقی، جواد فرجلو انجام گرفته است.

   از جمله آشکار‌ترین نشانه‌های وجود بشر در اکوسیستم‌های مختلف وجود نور است. آلودگی نوری به نورهای مصنوعی گفته می‌شود که بیش از میزان استاندارد آن توسط انسان ایجاد شود و موجب آزاردهندگی و آلودگی در محیط زیست شود. آلودگی نوری محلی بر اثر بازتاب پرتوهایی حاصل می‌شود که توسط عواملی مانند چراغ‌های ساختمان‌ها یا تابلوهای تبلیغاتی بر کف زمین تابیده می‌شوند، این پرتوهای بازتابی را نورهای سرگردان می‌نامند.

آلودگی نوری شامل دو رکن اصلی است

1.  آلودگی نوری اکولوژیکی که توسط روشنایی مصنوعی در شب پدید می آید و حیات موجودات به خصوص شب‌زیان را با اختلال و تهدید مواجه می‌کند.
2.  آلودگی نوری نجومی که مانع رویت ستارگان و اجرام آسمانی می‌گردد.

در پژوهشی که به کوشش«نیکنام و همکارانش» صورت گرفته، سعی بر آن شده است که  با بررسی روند آلودگی نوری در استان تهران، طی بازه زمانی 1992 تا 2012 راهکارهایی به منظور کنترل آن ارائه گردد.

منطقه مورد مطالعه

   استان تهران با مساحتی برابر با 12.981 کیلومتر مربع و قرارگیری در عرض شمالی بین 34 تا 36.5 درجه و همچنین 50 تا 53 درجه طول شرقی، از شمال به استان مازندران ، از جنوب غرب به استان مرکزی ، از غرب به استان البرز و از شرق به استان سمنان منتهی می‌شود. این استان با دارا بودن جمعیتی معادل بیش از 13 میلیون نفر، 17.5% از کل جمعیت کشور را شامل می‌شود که از این میزان 252.12 هزار نفر در مناطق شهری و همچنین 16.1 هزار نفر در مناطق روستایی در آن سکونت دارند.

روش تحقیق

در این مطالعه که با بررسی تصاویر ماهواره‌ای DMSP سال‌های 1992 تا 2012 منتشره در وبسایت سازمان ملی اقیانوسی و جوی ایالات متحده آمریکا (NOAA) و جدا سازی  دو طیف تیره و روشن، توسط نرم افزارMATLAB V2013 با استفاده از الگوریتم مناسب و با حد آستانه 50 انجام گرفت، از تعداد پیکسل‌های روشن دریافتند که آلودگی نوری تهران طی بازه زمانی فوق به بیش از دو برابر افزایش یافته است.

نتایج، جمع بندی و پیشنهادات

مطالعاتی که در بازه سال‌های 1992 تا 2012 صورت گرفت نشانگر آن است که آلودگی نوری در کلان شهر تهران به سرعت در حال افزایش است. به نحوی که تهران یکی از عمده‌ترین نقاط آلودگی نوری جهان به حساب می‌آید.

   در این بررسی، آموزش و فرهنگ سازی را به عنوان نخستین گام جهت جلوگیری و همچنین کاهش انواع آلودگی‌های محیط زیست بر می‌شمارد، به نحوی که هدف از نوشتن این مقاله را نیز علاوه بر نشان دادن روند و میزان آلودگی نوری شهر تهران، ارتقای سطح فرهنگ و آگاه سازی مردم در خصوص رفع آلودگی نوری می‌داند و همچنین مواردی را نیز مانند تهیه و یا اصلاح دستور‌العمل و استانداردها و الزام آنها در طراحی روشنایی‌های محیط‌های شهری و تنظیم زاویه تابش چراغ‌ها، در جهت کاهش آلودگی نوری پیشنهاد می‌کند.

حامد میرزاخلیل، زهرا حدادنژاد