با نفوذ رنگها و لامپهای رنگارنگ در بین زندگی شهرنشینان این وسیله جزو لاینفک زندگی مردم کره زمین حتی در روز شده است. دیگر از اثرات آلودگی نوری فقط نمی توان به تخریب طبیعت آسمان شب اشاره کرد و دیگر زمان آن گذشته است که تنها منجمان از وجود آن در تنگنا باشند چرا که بدلیل استفاده بیش از اندازه و دور از نیاز انسانها از نور مصنوعی، دیگر باید اثرات مخرب آن را بر روی روان، اعصاب و سلامت فیزیکی انسانها تحقیق و به عموم مردم گوش زد کرد.
در این مقاله سعی شده است تا بصورت کاملاً علمی به عوارض مخرب نور مصنوعی بر انسان اشاره شود.

نور و سرطان

ملاتونین چیست:
ملاتونین هورمونی است در بدن که در پاسخ به دوره های تاریکی و روشنایی روز و شب ساخته می شود. این هورمون مهم بدن که در سال ۱۹۵۸ میلادی کشف شد توسط غده پینه آل در مغز ترشح می شود.
ملاتونین یک هورمون محافظ و همچنین یک آنتی اکسیدان قوی است که در طول هزاران سال در حیوانات و گیاهان وجود داشته است.(در بندهای غضروفی که به ستون فقرات مربوط می شود.)
وظایف ملاتونین:
این هورمون در طول شب ترشح مى شود و تولید آن در شب ۱۰ برابر میزان آن در روز میباشد.
در کنار وظایف دیگر، موجب تنظیم فعالیت های بدن هنگام خواب نیز مى شود. ملاتونین یک هورمون محافظ است که باید به آن اجازه و امکان ترشح در ساعات اولیه صبح داده شود. این هورمون به جهت ارتباط ترشحش با نور به تنظیم خواب و بیداری ما کمک می کند.
مصرف ملاتونین در درمان افسردگی ناشی از کاهش آن، مفیداست.
ملاتونین هورمونهای دیگری را نیز در بدن تنظیم می کند. این هورمون ها آهنگ و الگوی ۲۴ ساعته عملکرد و پاسخ های بدن را تنظیم می نماید.
این ماده همچنین زمان و آزاد شدن هورمونهای جنسی زنانه را تنظیم و کنترل می کند، بر روی دوره های قاعدگی بلوغ و یائسگی تأثیر می گذارد. سطح بالای ملاتونین مسئول پدیده پیری در بدن است. بچه ها دارای بالاترین سطح ملاتونین شبانه هستند، همانطور که سن افزایش می یابد میزان این هورمون کمتر و کمتر می شود.
سطح پایین ملاتونین باعث می شود که افراد زودتر به خواب بروند و زودتر بیدار شوند و ممکن است از این الگوی بهم ریخته رنج ببرند.اما مصرف همین ماده الگوی خواب را در کسانی که از بیخوابی ناشی از سطح پایین ملاتونین رنج می برند اصلاح می کند مانند افراد مسن و بچه هایی که اختلال در الگوی خواب آنها در نتیجه “اوتیسم”، صرع، سندرم داون یا فلج مغزی است.
ملاتونین در درمان مولتیپل اسکلروزیز، بیماری کرونری قلب، صرع، و پوکی استخوان بعد از یائسگی و پیشگیری از سندرم مرگ ناگهانی شیرخوار مؤثر است.
یکی دیگر از وظایف ملاتونین کاهش تولید استروژن در شب است.استروژن ریسک سرطانهای بدخیم را زیاد می کند. از ۲۰ سال گذشته دانشمندان متوجه شدند که قرار گرفتن انسان زیرنور مصنوعی در شب بالانس استروژن را تغییر می دهد. (با کاهش ملاتونین ترشح استروژن افزایش می یابد).
بر اساس نتایج تحقیقات دانشمندان موسسه تحقیقات باست نیویورک و دانشگاه فیلادلفیا توقف ترشح ملاتونین در اثر قرارگرفتن اشخاص در معرض نور مصنوعی در شب موجب افزایش خطر ابتلا به سرطان سینه می شود. وقتى که دوره هاى ترشح ملاتونین به دلیل وجود نور مصنوعى مختل می شود، ترشح هورمون زنانه استروژن از تخمدانها بیشتر مى شود. استروژن زیاد پس از احتمال ابتلا به تومورهای حساس به استروژن بالا می رود.یکی از تومورهای حساس به استروژن سرطان سینه است.

طبق نظر پژوهشگران دانشگاه هاروارد، کار کردن مستمر در شیفت شب خطر ابتلا به سرطان سینه را به مقدار ۵۰ درصد افزایش مى دهد. همچنین کارمندانی که بصورت چرخشی حداقل ۳ شب درماه شب کار هستند و این روند را برای ۱۵ سال یا بیشتر ادامه می دهند به میزان ۳۵% در معرض شیوع سرطان روده بزرگ و انتهای آن هستند. یک تحقیق در مورد تعداد مرگ و میر نشان داده است که ضرر شب کارى مداوم از ضرر کشیدن ۲۰ سیگار در روزبیشتر است.
شایان ذکر است بطور کلی در نابینایانی که هیچگونه درک و دریافتی از روشنایی ندارند که با ترشح ملاتونین تداخل پیدا کند شیوع و ابتلا به سرطان سینه کمتر است نسبت به آن دسته از نابینایان که حتی به میزان اندکی نسبت به نورحساسند. کسانی که صرفاً چشمانشان معیوب ولی کور نیست خیلی از این قاعده مستثتی نبوده و به سرطان مبتلا می شدند.
زنانى که هنگام صبح ملاتونین بیشترى در بدن داشته باشند در معرض خطر کمترى براى ابتلا به سرطان سینه هستند. زنان نابینا نیزهورمون ملاتونین بیشتری در بدنشان می باشد و ۳۶% کمتر مبتلا به سرطان سینه می شوند.
می توان به این تحقیقات این مطلب را اضافه کـرد که در کشورهای صنعتی که شب را با نور مصنوعی مانند روز می سازند ، میزان ابتلا به سرطان سینه بیشتر است از کشورهای در حال توسعه و غیر صنعتی است.
  خطرات یا بیماریهای مربوط به ملاتونین:
تحقیقات نشان داده است که خوابیدن بطور مداوم در محلى با چراغ هاى روشن و کار کردن و بیداری های بلند مدت در شب  مى تواند موجب افزایش خطر بیمارى قلبى، افسردگى و سرطان سینه در زنان بشود. این سرطان که شایعترین سرطان در زنان است در دهه پنجم تا ششم زندگى شیوع آن افزایش می یابد. در سراسر دنیا روشهاى تشخیص زودرس سرطان سینه وجود دارد که در این روشهاى غربالگرى تقریباً از سنین ۲۰ سالگى شروع مى شود. زنان باید یاد بگیرند ماهانه بعد از تمام شدن قاعدگى، سینه هایشان را معاینه نمایند و علاوه بر این سالى یکبار حتماً به یک پزشک متخصص براى معاینه مراجعه کنند و از سن ۴۰ سالگی به بعد نیز انجام ماموگرافی توصیه می شود.
در زنانى که سابقه وجود سرطان سینه در بستگان درجه اول، سابقه تابیده شدن اشعه به سینه و سابقه وجود بیمارى در سینه را داشته اند لازم است غربالگریشان زودتر و با دقت بیشترى انجام شود.
این سرطان متأسفانه تا مرحله اى که بزرگ مى شود ممکن است غدد لنفاوى زیر بغل را نیز درگیر کند ولی علائمى ندارد. از علائمى که باعث مى شود زنان زودتر متوجه عوارض نور مصنوعی بر ملاتونین بدنشان شود و به پزشک مراجعه کنند ترشحات غیر طبیعى به صورت ترشحات خونى، لمس توده، تغییر شکل ( که پرتقالى شکل مى شود) وقرمز شدن پستان می باشد.از دیگر علائم وجود فرو رفتگى هاى پستان است. علائم مذکور از جمله علائم خطرناکى هستند که زنان در صورت مشاهده باید حتماً به پزشک مراجعه کنند و تحت درمان قرار بگیرند.
متخصصان بر این باورند که این سرطان از زمان شکل گیرى تا مرحله تشخیص ۱۰ تا ۱۲ سال طول مى کشد و در این زمان احتمال این که این بیمارى غدد، ریه، استخوانها و دیگر اعضاى بدن را درگیر کند وجود دارد.
جهت پیشگیری از ابتلا به سرطان سینه استفاده از غذاهاى کم چرب، زایمان در سنین پایین تر از ۳۵ سالگى و شیردهى مادران در جلوگیرى از ابتلا به این سرطان مؤثراست و مصرف الکل میزان بروز آن را افزایش مى دهد.
کلید درمان این سرطان برداشتن کامل غده است. اگر لازم باشد شیمى درمانى و رادیوتراپى نیز انجام گردد.
مصرف زیاد یا ناصحیح ملاتونین آهنگ و ریتم فیزیولوژیک بدن را بهم می زند و باعث اضطراب و تحریک پذیری می شود. ملاتونین همچنین در صورتی که در طول روز استفاده شود باعث خواب آلودگی میشود. اگر بعد از مصرف ملاتونین در شب، دچار خواب آلودگی در صبح شدید میزان مصرف را کمتر کنید. ملاتونین در پیشگیری و درمان بعضی از سرطان ها مخصوصاً آنهایی که وابسته به هورمون هستند (برای مثال سرطان پستان، سرطان پروستات و سرطان سلول غیرکوچک ریه) مؤثر و مفید است. ملاتونین می تواند تا ۷۰% سرعت رشد سلولهای سرطانی را کاهش دهد.
این ماده همچنین تأثیر مثبت داروهای ضد سرطان (مانند اینترفرون و اینترلوکین -۲) را افزایش و عوارض جانبی آنها را کمتر می کند.
متاسفانه ملاتونین در مواد غذایی یافت نمی شود اما بصورت قرص کپسول و قرصهای زیرزبانی در دسترس است.
رابطه ملاتونین با نورهای مصنوعی:
در ساعات اولیه صبح وقتی تاریکی هوا تقریباً به بالاترین حد خود می رسد بیشترین میزان ترشح ملاتونین را در بدن شاهد هستیم. اما با قرارگرفتن انسان در معرض نور ترشح آن متوقف می شود. با مطالعاتی که روی موشهای آزمایشگاهی انجام گرفت، محققان بر این باورند که حداقل مقدار نوری که لازم است تا ترشح ملاتونین در موشها متوقف شود ۲/. لوکس است که این مقدار دو برابر نور ماه است.حتی در حیوانات شب زی (جغد و خفاش و …) نیز این هورمون حیاتی با تابش نور غیر استاندارد متوقف می شود. همچنین مشخص گردید قرار گرفتن موشها در معرض نور در شب(LAN) ترشح شبانه ملاتونین را کم کرده و رشد سلولهای سرطانی کبد را افزایش می دهد. حتی نور ضعیف ترشح ملاتونین را متوقف می کند و باعث پیشرفت تومورهای سرطانی می شود. موشهایی که در یک محیط نرمال از نظر شب و روز نگهداری می شدند دارای ترشح طبیعی ملاتونین بودند.
همچنین مطالعات نشان می دهد که رنگ نور در داخل و خارج از منزل نیز در سلامتی دیگر جانداران و اکوسیستم تاثیر بسزایی دارد.
چه مقدار؟ چه مدت؟ چه رنگی؟
ترشح ملاتونین به رنگ نور شدت آن و مدت تابش به چشم ها بستگی خواهد داشت. جالب توجه است که این اثر حتی با چشمهای بسته نیز منتقل می شود. محققان دریافته اند تنها ۲ نفر از ۸ نفری که در معرض ۲۰۰۰ لوکس از نور سفید برای ۶۰ دقیقه با چشمهای بسته بین ساعت ۱۲ شب تا ۲ بامداد قرار گرفته اند به مراتب ملاتونین کمتری در بدنشان ترشح شده است.
کسانی که در اتاق خوابشان تاریکی محض حکمفرما نیست و با نورهایی مثل نور تلوزیون، صفحه مانیتور، نور چراغ مطالعه و چراغ خواب یا نوری که از خیابانها و فضای بیرون از منزل از پنجره های بدون حفاظ (پرده) وارد اتاق خواب می شوند بـه خواب می روند با توقف ملاتونین در بدنشان مواجه می شوند. یک اتاق معمولی در شرایط متعادل بین ۱۵۰-۱۸۰ لوکس روشنایی دارد. با این حال همه مردم به صورت صحیح به خواب نمی روند
نتایج نشان می دهد که نور تکرنگ قرمز ۱۰۰ لوکس که مقداری منطقی برای یک اتاق نشیمن است, ۴۰۳ ساعت طول می کشد تا باعث توقف ۵۰% از ملاتونین شود. شمع ۶۶ دقیقه, لامپ نئون ۶۰ وات ۳۹ دقیقه, لامپ فلورسنت دولوکس ۵۸ وات ۱۵ دقیقه و نور سفید خالص LED  ۱۳ دقیقه.
از نظر محققان تکنولوژی, نور از سال ۱۹۶۰ تاکنون پیشرفتهای زیادی کرده است. از لامپهای نئون (نور زرد) تا لامپهای HID  امروزی. نورهای خیابان مثل نورهای جیوه ای پر فشار کهربایی رنگ, نورهای سفیدMH  نورهای MV ی آبی , سبز, نور سفید فلورسنت ها با خروجی بالا, انسان ها را به نسبت گذشته در معرض هر چه بیشتر طول موج نور آبی قرار می دهد. که این انتشار نور آبی بیشتر از هر چیز ترشح ملاتونین را متوقف می کند.
بنابر تحقیقات انجام شده بر روی انسان ها به این نتیجه رسیده اند که نور بسیار ضعیف حتی به مقدار ۱/۰ نور آبی ترشح ملاتونین را بیش از هر رنگ نور دیگری متوقف می کند.
تحقیقات بیشتری لازم است که تا مقدار دقیق روشنایی و مدت روشنایی و رنگ نورهای مورد استفاده که باعث توقف ملاتونین می شود را روشن سازد.
در روز معمولاً دفاتر تجاری به قدری تاریک هستند که ترشح هورمون ملاتونین متوقف نمی شود بنابر این شخص با فرآیندی به نام “تاریکی زیست شناسی” مواجه می شد.
نمونه های خونی فاقد ملاتونین که از افراد در معرض نور مستقیم لامپ مهتابی تهیه شده بود , موجب تحریک رشد تومورهای پستان درموش ها می شوند  این در حالی است که نمونه های خونی حاوی مقادیر غنی ملاتونین که از افراد در معرض تاریکی مطلق تهیه شده موجب کاهش رشد تومور می شود.
راهکارهای جلوگیری از بیماریهای مربوطه:
نورهای مصنوعی باید به گونه ای طراحی شوند که کمترین تلاقی را با ریتم ۲۴ ساعته بدن انسان داشته باشد. با داشتن اصول و ذهنیتی مبتنی بر احتیاط، پیشنهادات عملی برای طراحی صحیح نورهای داخل و خارج محیط وجود دارند که می توان از آنها برای سلامت انسان و پیرامونشان بهره برد.
۱- بهترین میزان نور برای روشن کردن یک محیط استفاده از نور طبیعی روز است و اگر در بعضی از دفاتر پنجره ای وجود ندارد, باید از نوری غیر درخشنده و روشن که طول موج کامل نور سفید را دارد استفاده شود که برای ساعت ۲۴ ساعته بدن, حالت نور روز طبیعی تداعی شود.
۲- فضای داخل محیط ها در شب باید تاریک باشد. طول موج های آبی حذف شوند وطول موج ها باید به سمت نورهای زرد یا نارنجی برود. مطالعه در نور لامپ های نئون به جای فلورسنت باعث می شود که چشم در معرض انتشار نور آبی نباشد.
۳- تاریکی مطلق به هنگام خواب ارجح است. تلوزیون و چرغ خواب نباید به هنگام خواب روشن گذاشته شود.
۴- در خیابان ها باید نوری محافظت شده و استاندارد نصب شده باشد تا ورود این نور را به داخل خانه ها به حداقل برساند.
۵-  چون دامنه انتشار نور آبی سدیمی های تحت فشار کمتر است این لامپ بیشتر توصیه می شود.
۶- ترکیب هالوژن با آهن و بخار جیوه اثر کمتری دارندو دامنه وسیعتری از نور آبی را منتشر می کند. نور سدیم کم فشار این امتیاز را دارد که از همه موثرتر است. به عنوان مثال سدیمی های کم فشار نسبت به دیگر منابع نور بیرونی بیشترین لومن را در هر وات از خود خارج می کند. سدیمی های کم فشار تنها یک طول موج نور زرد به طول ۵۸۹ نانومتر را منتشر می کند. و بنابر این کمتر باعث کاهش ترشـح ملاتونین می شـود. هم چنیـن این لامپها توسط ستاره شناسان نیز ترجیح داده می شوند زیرا می توانند به راحتی آن را فیلتر کنند.
ایراد این لامپها این است که مورد توجه عموم مردم نیست.
  درمان با ملاتونین:
برای درمان بیخوابی مصرف ۳ میلی گرم ازملاتونین یک ساعت قبل از خواب معمولاً مفید است، اگرچه میزان ۰/۱ تا ۰/۳ میل گرم آن باعث ایجاد خواب در بعضی افراد میشود. اگر مصرف ۳ میلی گرم در شب به مدت ۳ روز مؤثر نباشد ۶ میلی گرم ۱ ساعت قبل ازخواب مصرف شود. میزان مفید هورمون وقتی است که فرد خواب آرامی داشته باشد و در طول روز خسته و تحریک پذیر نباشد.
برای درمان جت لگ ۵ میلی گرم ملاتونین یکساعت قبل از خواب شروع شود تا به میزان مورد نظر برسد و به مدت ۵ روز ادامه یابد. میزان مصرف این هورمون برای درمان سرطان خیل بیشتر ۱۰۰ تا ۵۰ میلی گرم در روز) است. از ملاتونین به مدت طولانی بدون نظر پزشک استفاده نکنید.
اگر دچار بیماری خودایمنی نظیر لوپوس، روماتیسم مفصلی یا یک سرطان سیستم ایمنی نظیر لمفوم یا لوکمی هستید، مصرف ملاتونین برای شما خوب نیست.
اگر حامله هستید یا شیر می دهید از ملاتونین استفاده نکنید چون ملاتونین می تواند مانع از باروری نیز گردد.
تداخل های احتمالی
* ویتامین ب-۱۲ سطح تولید ملاتونین را تغییر می دهد. اگر سطح ملاتونین خون شما پایین میزان ویتامین ب-۱۲ نیز پایین است. مصرف ویتامین ب-۱۲ (۱/۵ میلی گرم متیل کوبالامین در روز) می تواند باعث بهبود اختلالات خواب شود، زیرا این ویتامین تولد ملاتونین را افزایش می دهد.
* داروهای ضد التهابی غیر استروییدی (NSAIDs)، مانند آسپیرین و ایبوپروفن سطح تولید ملاتونین در بدن را کاهش می دهد. بنابراین بهتر است قبل از خواب از این داروها استفاده نکنید. بتابلاکرها نیز مانع بالا رفتن ملاتونین در شب می شوند.
* پروتئین، ویتامین ب-۶، نیاسین آمید و استیل کارنیتین همگی به تولید ملاتونین کمک می کنند.
* بعضی از داروهای ضد افسردگی سطح ملاتونین مغز را افزایش می دهند. در یک مطالعه Double-blind کوچک به این نتیجه رسیدند که استفاده ۱۲۵ میکروگرم از ملاتونین در ۸ تا ۱۲ ساعت پس از بیدار شدن در کاهش علائم افسردگی موثر بوده است. بنزودیازپینها، مانند والیوم و Xanax، مانع از تولید ملاتونین می شوند.
الکل و کافئین و دیورتیک و بلوک کننده های کانال کلسیم مانع از تولید ملاتونین می شوند.

منابع:
دکتر فرحناز کشاورزى متخصص زنان و زایمان/ افزایش سن و خطر سرطان سینه/ روزنامه ایران/شنبه ۳۰ اردیبهشت ۱۳۸۵- ۲۲ ربیع الثانی ۱۴۲۷ Sat, May 20, 2006
WWW.IranHealers.com
WWW.BirTak.com
WWW.DarkSky.org
WWW.Iranmedex.com

مترجمان: دکتر مریم محبی، علیرضا بهمن پور ، آزاده موگویی
تالیف از سید حامد میرزاخلیل